نهاد نمایندگی مقام معظم رهبریAuthority of the Supreme Leader

آسایش محیطی از مولفه های مهم و اساسی محیط های انسان ساخت محسوب می شوند ، زیرا برای سکونت و زندگی ، شهر، خانه ای است بزرگ و همان گونه که خانه باید از صفات و مزایایی برخوردار باشد تا سکونت و زندگی را مطلوب و آسایش بخش سازد ، شهر نیز باید دارای کیفیات و ویژگی هایی برای تامین آسایش ، راحتی و امنیت باشد.همچنین شهر مانند خانه باید محیطی گرم و صمیمی و دلپذیر باشد تا امکان زندگی مطلوب را فراهم سازد.

رویکرد CPTED ( پیشگیری از جرایم با استفاده از طراحی محیطی ) را می توان نوعی رویکرد هدفمند در جهت طراحی کارآمد و هوشمندانه مولفه های محیطی با بکارگیری بهینه محیط مصنوع در کاهش جرائم دانست که بطور موثری در افزایش سرمایه اجتماعی ، بهبود کیفیت زندگی و افزایش میزان رضایتمندی شهروندی و در نتیجه بهبود رفاه اجتماعی جامعه تاثیر بسزایی دارد.براین موضوع اتفاق نظر جمعی وجود دارد که رویکرد CPTED در دوبعد کاهش حقیقی جرائم در محیطهای شهری از یکسو و افزایش احساس ایمنی و امنیت فضایی در آنها میتوان موثر واقع شود.توجه به این رویکرد را در دهه اخیر ، میتوان ناشی از بحران های ناشی از وقوع جرایم گسترده در فضاهای عمومی ونیمه عمومی شهری دانست که علی رغم هزینه کرد منابع مالی گسترده ، نتایج مورد انتظاری را برای مدیران شهری به ارمغان نیاورد.جدای از هزینه های مالی عدم پایداری شیوه های بکارگرفته شده و همچنین عدم حضور موثر گروه های شهروندی در ارتقا جنبه های نظارتی محیطی ، به انظمام ناکارآمدی الگوهای طراحی فضا ، به گونه ای بود که در نتایج حاصل از مداخلات کالبدی بتدریج به عنوان یک الزام در فرایند طراحی وارد گردید .

زندگی فی نفسه یک هدف است.تنها سوال آن است که آیا از زندگی ارزشمند موجود ، به قدر کفایت بهره برده ایم .در سبک زندگی ایرانی میتوان همیشه حضور فعال و دلسوزانه همسایه را یادآور شد درست آنجایی که نیازمند یک عامل اعتماد بخش و اطمینان کننده در حفاظت از حریم خصوصی میباشیم نقش همسایه دلسوز و امین پر رنگ می گردد.در اکثر فیلم ها سکانسی وجود دارد که همسایه ای در پشت پنجره خانه خود حریم و حوزه نیمه خصوصی ( واحد همسایگی ) را در حال نظاره و رصد کردن میباشد این عنصر در اغلب اوقات پیر مرد و یا پیر زن هایی هستند که تنها عنصر امید بخش زندگیشان تماشای محیط بیرونی محسوب میشود.بنابراین شاید به اشتباه گاهی از واژه فضول و یا کنجکاو و یا شکاک هم در ذهن ها مخابره شود.اما باید خاطر نشان کرد همین الگو بعنوان نظریه مهم خانم جین جیکوبز بنام چشم های ناظر بارها در محافل علمی بررسی و تبیین شده است .او با نگاهی انسانگرایانه و عدالت جویانه ، نه از برج عاج روشنفکری ، بلکه از پیاده راه ها و کنج خیابان ها ، به شهر ها می نگریست.شهر را اندامی طبیعی ، زنده ، بالنده و بسیار پیچیده می دانست ، که دارای ماهیت ویژه و عملکردهای درونی است.

رویکرد CPTED این امکان را فراهم می کند تا با طراحی کالبدی شهر از طریق کالبد ساختمان و طراحی پلان و دسترسی به سایت های جرم خیز ، بتوان از ایجاد محیط های مناسب برای جرم و جنایت ، پرهیز کرد تا به عنوان بازدارنده ای از ارتکاب جرایم عمل کند.از آنجا که هر مکان شهری محل رفتارهای ویژه شهروندی است و از سویی دیگر تنها محیطهای جرم خیز محسوب می شوند که تحت نظارت عمومی نباشند یا دارای ظرفیت بالقوه ای برای ارتکاب جرم باشند ، میتوان از طریق طراحی کالبد شهر یا ساختمان ها از ارتکاب جرایم شهری جلوگیری بعمل آورد.اصول اساسی رویکرد CPTED عبارتند از :کنترل دسترسی ، نظارت طبیعی ، تعمیر و نگهداری ، تقویت قلمروهای طبیعی ، حمایت از فعالیت های اجتماعی .

اصول فوق به هیچ وجه نمیتوانند تکرو باشند و باید سایه به سایه هم حرکت کنند تا بتوانند در جهت پاسخ گویی به مسئله ارتکاب جرم قدمی بردارند.

در زمینه کاهش جرم توسط طراحی محیط میتوان اقدامات زیر را صورت داد:

پیاده رو ها: عرض مناسب پیاده رو ، ایجاد فرهنگ پیاده روی در سفرهای کوتاه و درون محله ای و زمینه سازی جهت استقرار فعالیت در پیاده رو ها .

خیابان ها و پارکینگ ها : تداوم فرم حرکت مثلا پیاده ، سواره ، دوچرخه ،قابلیت پارک کردن کنار خیابان ، طراحی خیابان بصورت آرام سازی که با گذاشتن موانع و کفپوشهای خاص حرکت ماشین را به حداقل رساند و جابجایی زیر گذر ها به تقاطع های سطحی .

ساختمان های مجاور معابر : بعد از ساعت کار ، فعالیت های اوقات فراغت در مکان های که بی استفاده مانده اند انجام شود ، روشن کردن فضای داخل مغازه ها و خودراری از ایجاد مجموعه های بزرگ مسکونی بدون در نظر گرفتن اقدامات امنیتی کامل.

عناصر شهری : اطلاح روشنایی معبر ، گذاشتن تلفن های اضطراری حتی بصورت مجانی ، استقرار ایستگاهای اتوبوس نزدیک ورودی ها و نه در جاهای خلوت .

استفاده از مراقبین : استفاده از نیروی پلیس چه به صورت ملموس و چه به صورت لباس عادی ، استفاده از نیروهای مردمی در خیابان ها .

استفاده مرکب از فضاها کاربری مختلط : تداخل پارک با فضاهای تجاری خصوصی ، برونگرا شدن فضاهای تجاری یا بخشی از آن در جهت کمک به زنده کردن فضای خیابان .

نگهداری فضاها ، مکان یابی عملکرد ها ، حمل نقل و استفاده از ابزار امنیتی مناسب از دیگر عوامل موثر در کاهش جرم در فضاهای شهری میباشند.

در پایان این نوشتار نگارنده باور دارد که مهمترین عامل ، تقویت حساسیت مردم برای حفاظت از شهر و حریم خصوصی میباشد و با دستیابی به این عنصر مهم و موثر میتوان در اجرای دیگر اصول بیان شده در سطور بالا به هدف اصلی دست پیدا کرد.