رهبر انقلاب معتقدند: «استكبار يك واژه‌ى قرآنى است كه در قرآن درباره‌ى امثال فرعون و گروه‌هاى بدخواه و معارض حق و حقيقت به‌كار رفته است. استكبار در گذشته هم بوده است، تا امروز هم وجود دارد. استخوان‌بندى استكبار در همه‌ى دوره‌ها يكى است؛ البته شيوه‌ها و خصوصيات و روش‌ها در هر زمانى تفاوت می‌كند.» پیش از این دكتر اصغرآقا مهدوی، استادیار دانشكده‌ی الهیات، معارف اسلامی و ارشاد دانشگاه امام صادق علیه‌السلام در یادداشتی به بررسی معنا و اهداف استكبار و اصول حاكم بر رفتار او در مقابله با جریان حق پرداخت. ایشان در یادداشت حاضر به تبیین حربه‌ها و سیاست‌های جریان استكبار علیه جریان حق در منظر قرآن كریم می‌پردازد: 
روش‌ها و تاكتیك‌های كاربرد قدرت نرم از ناحیه مستكبران مستكبران در قرآن كریم در جریان پیشبرد اهداف استكباری از سیاست‌هایی در مقام ترفند برای اغفال هرچه بیشتر طرفداران جبهه‌ی استكباری و همچنین سست كردن بنیان‌های اعتقادی جبهه‌ی مستضعفین مدد می‌جویند:
الف. سیاست‌های تبلیغاتی «وَاسْتَفْزِزْ مَنِ اسْتَطَعْتَ مِنْهُمْ بِصَوْتِك»
۱ كه بعضی از مفسرین آن را به هرگونه تبلیغات گمراه‌كننده كه در آن از وسایل صوتی و بصری استفاده می‌شود، جهت انحراف از راه حق تفسیر نموده‌اند.
(مكارم شیرازی، ۱۳۷۴ : ج ۱۲ص ۱۸۵) تفسیر المیزان «استفزز» را به معناى «هل دادن به آرامى و به سرعت» می‌داند كه در مقام كنایه، عاملان آن را -شیطان و پیروانش- همچون چوپان و رمه قلمداد كرده كه عملاً با یك صدا به راه مى‌افتند.
(طباطبایی،۱۳۷۴:ج ۱۳ص۲۰۰) ب. سیاست‌های اقتصادی محاصره‌ی اقتصادی از شیوه‌های مؤثر و متداولی است كه از زمان‌های قدیم برای مواجهه با دیگران كاربرد داشته است. برای سركوب انقلاب‌های توحیدی، مستكبران در طول تاریخ از این روش كمك جسته‌اند. محاصره‌ی حضرت رسول
صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم و یارانشان در شعب ابی‌طالب و محاصره‌ی امام حسین
علیه‌السلام و همرزمانشان در عدم دستیابی به آب، نمونه‌های تاریخی در این مورد هستند. قرآن درباره‌ی منافقان عهد حضرت رسول
صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم می‌فرماید: «آن‌ها كسانی هستند كه به یكدیگر می‌گویند: به كسانى كه نزد پیامبر خدایند انفاق مكنید تا پراكنده شوند. حال آن‌كه گنجینه‌هاى آسمان‌ها و زمین از آن خداست ولى منافقان درنمى‌یابند.»
۲ ج. سیاست‌های سیاسی، فرهنگی و روانی بر اساس آیه‌ی ۶۴ ازسوره‌ی مباركه‌ی اسراء استفاده از وعده‌های مغروركننده و انواع فریب‌ها و نیرنگ‌ها، یكی دیگر از برنامه‌های شیطان است، آن‌ها روانشناسان ماهری را برای اغفال و فریب مردم ساده‌دل و حتی هوشیار تربیت كرده‌اند.
(مكارم شیرازی،۱۳۷۴: ج ۱۲ ص ۱۸۷). در این راستا، شیطان و به تبع آن مستكبران از حربه‌های مختلفی مدد می‌جوید:
اگر بتوان در كسی این احساس را برانگیخت كه احساس كند از دیگران پست‌تر است، می‌توان بر او تسلط روانی پیدا كرد. در طول تاریخ مستكبران پیوسته بدین شیوه عمل كرده و بر مردم حاكم شده‌اند. فرعون از جمله مستكبرانی است كه از این شیوه استفاده نمود. فرعون هنگامی كه با دعوت موسی روبرو شد، برای خنثی كردن اثر دعوت او دست به تحقير موسی زد. فرعونيان به موسى نسبت جنون دادند.
وقتی فرد یا جماعتی از نظر روحی شكست خورد و در مقابل دشمن احساس ضعف نمود، تسلط بر او كار دشواری نخواهد بود، لذا در رقابت‌ها و مبارزات علیه یكدیگر، ابتدا سعی بر این است كه طرف مقابل را با تهدیدها از میدان بیرون كنند و با ترس افكندن روحیه‌ی او را تضعیف نمایند و بعد در صورت مقاومت، مراحل بعدی عملیات را شروع نمایند. فرعون مستكبر، وقتی با ایمان ساحران روبرو می‌شود، دست به تهدید ایشان می‌زند: «]فرعون] گفت آیا پیش از آن‌كه به شما اجازه دهم، به او ایمان آوردید؟ قطعاً او بزرگ شماست كه به شما سحر آموخته است پس بى‌شك دست‌هاى شما و پاهایتان را یكى از راست و یكى از چپ قطع مى‌كنم و شما را بر تنه‌هاى درخت خرما به دار مى‌آویزم تا خوب بدانید عذاب كدام یك از ما سخت‌تر و پایدارتر است.»
۳ دو. تحقیر اگر بتوان در كسی این احساس را برانگیخت كه احساس كند از دیگران پست‌تر است، می‌توان بر او تسلط روانی پیدا كرد. در طول تاریخ مستكبران پیوسته بدین شیوه عمل كرده و بر مردم حاكم شده‌اند. فرعون از جمله مستكبرانی است كه از این شیوه برای حاكم شدن بر اراده‌ی مردم استفاده نمود: «پس قوم خود را سبك‌‌مغز یافت [و آن‌ها را فریفت] و اطاعتش كردند چراكه آن‌ها مردمى منحرف بودند.»
۴ فرعون هنگامی كه با دعوت موسی
علیه‌السلام روبرو می‌شود، برای خنثی كردن اثر دعوت او بر اطرافيانش دست به تحقير موسی
علیه‌السلام می‌زند. فرعونيان به موسى نسبت جنون دادند.
۵ ( قرائتی، ۱۳۸۳:ج۸ ص۳۱۰).
قرآن درباره‌ی منافقان عهد حضرت رسول می‌فرماید: «آن‌ها كسانی هستند كه به یكدیگر می‌گویند: به كسانى كه نزد پیامبر خدایند انفاق مكنید تا پراكنده شوند. حال آن‌كه گنجینه‌هاى آسمان‌ها و زمین از آن خداست ولى منافقان درنمى‌یابند.»
از آن‌جایی كه انسان‌ها فطرتاً كمال‌خواه و به دنبال حقایق هستند، در صورتی كه چهره‌ی حق نمایان شود و آمادگی نفسانی وجود داشته باشد، حقیقت را درك نموده و آن را می‌پذیرند. مستكبران هر طایفه‌ای كه پیامبران به‌سوی ایشان فرستاده می‌شدند، رسولان خدا را متهم به اموری می‌كردند تا دعوت راستین ایشان را دروغین نشان دهند و بدین وسیله مردم را علیه ایشان برانگیزانند. فرعون هنگامی كه با دعوت موسی
علیه‌السلام روبرو می‌شود، برای خنثی كردن اثر دعوت او بر اطرافیانش، در صدد توجیه معجزات موسی برآمد و به اطرافیان خود گفت: «واقعاً این ساحرى بسیار داناست.»
۶ فرعون فكر می‌كرد چون در آن زمان سحر رایج بود، این اتهام بهتر از هر چیز دیگر مؤثر واقع خواهد شد.
( قرائتی، ۱۳۸۳:ج۸ ص۳۱۰) چهار. تطمیع خداوند برای ادامه‌ی حیات انسان، خواسته‌هایی از قبیل میل به خانه و همسر و فرزند در او قرار داده است. تا زمانی كه این امیال در خدمت انسان و تكامل معنوی او باشند، مفید و ضروری هستند؛ اما كسانی كه از مدار حق خارج می‌شوند، این خواسته‌های طبیعی در ایشان طغیان می‌كند و دیگر حد و مرزی نمی‌شناسد. حال انسان‌هایی كه به دنبال استخدام افراد در جهت اهداف خود هستند، چنین افراد حریصی را با وعده‌های دنیوی به سوی خویش می‌كشند. تطمیع به عنوان یكی از ابزار جذب افراد و گروه‌ها در انحطاط و سقوط از مسیر الهی، در طول تاریخ، در سطوح فردی و بین‌المللی كاربرد داشته است. هنگامی كه قرار بر این شد تا موسی
علیه‌السلام با ساحران تحت حاكمیت فرعون رقابتی داشته باشد، فرعون به ساحران وعده داد در صورتی كه بر موسی
علیه‌السلام غالب شوید «حتماً از [زمره‌ی] مقربان خواهید شد.»
۷ پنج. تحریك احساسات فرعون برای این‌كه مردم را در مقابل موسی قرار دهد، دعوت او را توطئه‌ای برای اخراج مردم از سرزمینشان به حساب می‌آورد و می‌گوید: «اى موسى آمده‌اى تا با سحر خود ما را از سرزمینمان بیرون كنى؟»
۸ این تهمت، تهمتى سیاسى است تا بدان وسیله افكار عمومى را علیه او بشوراند و او را دشمن ملت معرفى كند، دشمنى كه مى‌خواهد با نقشه‌هایش آنان را از وطن، آب و خاكشان بیرون كند.
(طباطبایی، ۱۳۷۴:ج۱۴، ص۲۴۰) قوم ثمود، قوم نوح، عاد و شعیب نیز استدلال‌های مشابهی در این رابطه داشتند.
۹ شش. جوسازی و انحراف افكار عمومی در صورتی كه جو سالم بر جامعه حاكم باشد، وجدان‌های پاك و فطرت‌های سالم انسان‌ها به دنبال حق خواهند رفت. لذا سعی شیاطین بر این است كه حق را با باطل درهم آمیزند و باطل را به عنوان حق به مردم تحمیل نمایند. مفسرِ تفسیر نمونه در شرح آیه‌ی ۱۷ سوره رعد (خداوند حق و باطل را [این چنین] مثل مى‌زند ... )
۱۰ می‌نویسد:
هنگامی كه سیلاب وارد دشت می‌گردد و جوش و خروش آب فرو می‌نشیند، اجسامی كه با آب مخلوط شده بودند تدریجاً در سطح زمین ته‌نشین شده و كف‌ها از میان می‌روند و آب زلال، چهره‌ی اصلی خود را مجدداً آشكار می‌سازد. به همین ترتیب باطل به سراغ بازار آشفته می‌رود، تا از آن‌ها بهره گیرد، اما هنگامی كه آرامش پیدا شد و هر كسی به جای خویش نشست و معیارها و ضابطه‌ها در جامعه آشكار گشت، باطل جایی برای خود نمی‌بیند و به سرعت كنار می‌رود.
(مكارم شیرازی،۱۳۷۴: ج۱۰ص ۱۶۹) یكی از نیرنگ‌های سیاست‌بازان این است كه هرگاه حادثه‌ی مهمی بر خلاف میل آن‌ها واقع شود برای منحرف ساختن افكار عمومی از آن، فوراً دست به كار ِ آفریدن صحنه‌ی تازه‌ای می‌شوند كه افكار توده‌ها را به خود جلب و از آن حادثه‌ی نامطلوب منحرف و منصرف كنند. فرعون پس از شنیدن ایمان آوردن ساحران به موسی، در جهت منحرف كردن افكارعمومی به بزرگان قومش چنین گفت: «اى بزرگان قوم من جز خویشتن براى شما خدایى نمى‌شناسم پس اى هامان برایم بر گل آتش بیفروز و برجى [بلند] براى من بساز شاید به [حال] خداى موسى اطلاع یابم و من جداً او را از دروغگویان مى‌پندارم.»
۱۱ (طباطبایی، ۱۳۷۴:ج۱۶، ص۵۲) هفت. شایعه‌پراكنی شایعه در اشكال مختلف آن، سلاح خطرناكی در خدمت جنگ روانی است و برای تخریب روحیه‌ی انسان‌ها، تضعیف و فلج ساختن اندیشه‌ی آن‌ها به كار می‌آید. قرآن كریم به بسیاری از شایعاتی كه از سوی ضعیف النفس‌ها، منافقان و یهودیان ساخته و پرداخته شده، اشاره كرده است. اوج این شایعات مربوط به جنگ‌ها، لحظات حساس و سرنوشت‌ساز است. شایعات پخش شده در احد، حدیبیه، تبوك و ... مصادیق بارزی از چنین شایعاتی است. همچنین وقتی عیسی
علیه‌السلام از مریم
سلام‌الله‌علیها متولد شد، یهودیان شایعاتی منتشر كردند كه نزاهت و پاكی خاندان نبوت را جریحه‌دار می‌ساخت. قرآن در آیاتی بدان اشاره نموده است.
۱۲ (مكارم شیرازی، ۱۳۷۴:ج۱۴ص۴۰۸) قرآن تمایل مستكبران را در به سازش كشیدن رهبران دینی، این‌گونه بیان می‌دارد: «دوست دارند كه نرمى كنى تا نرمى نمایند.» مراد این است كه دوست دارند كمى تو از دینت مایه بگذارى، كمى هم آنان از دین خودشان مایه بگذارند، و هر یك درباره‌ی دین دیگرى مسامحه روا بدارد.
یكی از اصول مبارزه‌ی مستكبران با نهضت‌های الهی، سیاست گام به گام بوده است. همان‌طور كه پیشتر بیان شد، شیاطین جن و انس برای نفوذ در یك فرد متعالی یا یك نظام الهی به تدریج و با احتیاط و طبق برنامه عمل می‌كنند. اگر اقداماتی كه در لحظات اولیه برای به سازش كشیدن یك نهضت انقلابی صورت می‌گیرد با عكس‌العمل شدید رهبران انقلاب واقع نشود، دشمنان را در مقابله با آن حركت دینی حریص‌تر و امیدوارتر می‌كند. قرآن تمایل مستكبران را در به سازش كشیدن رهبران دینی، این‌گونه بیان می‌دارد: «دوست دارند كه نرمى كنى تا نرمى نمایند.»
۱۳ مراد این است كه دوست دارند كمى تو از دینت مایه بگذارى، كمى هم آنان از دین خودشان مایه بگذارند، و هر یك درباره‌ی دین دیگرى مسامحه روا بدارد.
(طباطبایی، ۱۳۷۴:ج۱۹، ص۶۲۱) ولی قرآن بارها به پیامبر
صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم هشدار داده كه هرگز كمترین انعطافی در برابر این پیشنهادهای انحرافی از خود نشان ندهد و با اهل باطل مداهنه نكند، چنان‌كه در آیه‌ی ۴۹ سوره‌ی مائده به این مهم اشاره شده است: «و میان آن‌ها به موجب آن‌چه خدا نازل كرده داورى كن و از هواهایشان پیروى مكن و از آن‌ها برحذر باش مبادا تو را در بخشى از آن‌چه خدا بر تو نازل كرده به فتنه دراندازند ....»
۱۴ پی‌نوشت‌ها:
۱. آیه‌ی ۶۴، سوره‌ی مباركه‌ی اسراء
۲. آیه‌ی ۷، سوره‌ی منافقون
۳. آیه‌ی ۷۱، سوره‌ی مباركه‌ی طه
۴. آیه‌ی ۵۴، سوره‌ی مباركه‌ی زخرف
۵. آیه‌ی ۲۷، سوره‌ی مباركه‌ی شعراء
۶. آیه‌ی ۳۴، سوره‌ی مباركه‌ی شعراء
۷. آیات ۴۱ و ۴۲، سوره‌ی مباركه‌ی شعراء
۸. آیه‌ی ۵۷، سوره‌ی مباركه‌ی طه
۹. آیه‌ی ۹ و ۱۰، سوره‌ی مباركه‌ی ابراهیم
۱۰. آیه‌ی ۱۷، سوره‌ی مباركه‌ی رعد
۱۱. آیه‌ی ۳۸، سوره‌ی مباركه‌ی قصص
۱۲. آیات ۲۷ و ۲۸، سوره‌ی مباركه‌ی مریم
۱۳. آیه‌ی ۹، سوره‌ی مباركه‌ی قلم
۱۴. آیه‌ی ۴۹، سوره‌ی مباركه‌ی مائده