در طول هشت سال دفاع مقدس خداوند توفيق داد تا به عنوان رزمنده، مسئول و فرمانده، شاهد همه صحنه‌هاي جنگ باشم
اما امروز سئوالي كه همواره پيش روي ما قرار دارد اين است که هدف از نوشتار، گفتار و اساسا هرگونه اقدامي در حوزه دفاع مقدس با گذشت به بيش از سه دهه چيست؟ نكاتي را مي توان در پاسخ به اين پرسش بيان كرد؛
نكته اول اينكه بر اساس سه ملاحظه اساسي مي توانيم درباره جنگ سخن بگوييم:
۱ – بيان ارزش‌هاي ديني، انقلابي و اسلامي حاكم بر تفكر و رفتار مسئولان، فرماندهان و سلوك رزمندگان
وقتي مي خواهيم ارزش‌هاي حاكم بر تفكر فرماندهان جنگ، رفتار دولتمردان كه در زمان جنگ مسئول بودند و رزمندگان اسلام را بيان كنيم بايد به اين نكته توجه داشته باشيم و شاكله كليه رفتارها و تفكرات ما در دوران هشت سال دفاع مقدس هم در سطوح فردي و هم در سطوح سازماني و در حوزه‌هاي مختلف سياسي، نظامي، اجتماعي و فرهنگي بر سه ركن استوار بود: معنويت، حماسه و عقلانيت
به معنويت در جنگ(روايت معنوي از جنگ)، الحمدلله به حد كافي پرداخته ايم. بُعد حماسه را هم تا اندازه اي بيان كرده ايم. ولي واقعاً در حق عقلانيت و محاسبه گري در جنگ جفا شده است.
فرماندهان عالي رتبه جنگ مي دانند واقعاً براي يك عمليات گاهي ماه‌ها وقت صرف مي شد. اين سه سطحي هم كه اشاره كردم؛ مسئولان، فرماندهان و رزمندگان در حقيقت سه سطح جنگ تحميلي هستند. مسئولان يعني همه دولتمردان، سياستمداران و فرماندهان عالي رتبه اي كه بر جنگ مديريت كلان مي كردند و صحنه جنگ در اختيارشان بود. از خود حضرت امام(ره) گرفته تا شخص رئيس جمهور و اعضاي شوراي عالي دفاع و فرماندهان عالي رتبه اي كه در آن شورا شركت مي كردند. اين سطح، سطح راهبردي و استرات‍ژيك جنگ است. سطح دوم از فرماندهان، در سطح عملياتي جنگ بودند، از فرماندهان نيرو گرفته تا فرماندهان لشكرها و قرارگاه‌ها و يگان‌ها و تيپ‌ها و سوم رزمندگان غيور اسلام، كه سطح تاكتيكي جنگ است. هم اكنون در اين عرصه، انتشار كتاب خاطرات غلبه پيدا كرده است، خداي ناكرده اگر تقوا، راستگويي، صداقت، درست رعايت نشود، اينجا هم ارزش‌هاي دفاع مقدس تحريف مي شود. خاطره‌ها حتماً بايد مستند باشد. نمي شود بنشينيم براي خودمان خاطره سازي كنيم و خيال بافي.
۲ – تجزيه و تحليل يك واقعه بزرگ تاريخي، سياسي و نظامي براي فهم عميق و كامل تر از جنگ
بايد هشت سال دفاع مقدس در هر مقطعش و هر عملياتش و يا كل دوران هشت سال دفاع مقدس تجزيه و تحليل عميق شود. در اين زمينه هم متون مناسب و جامعي مشاهده نمي كنيم. البته تلاش‌هايي صورت گرفته است.
۳ – بررسي درس‌ها و دستاوردهاي هشت سال دفاع مقدس براي شرايط مشابه تهديد و جنگ
نظامي‌ها و حتي دولتمردان ِنظام مقدس جمهوري اسلامي ايران همواره بايد تصور كنند كه در آستانه وقوع يك جنگ احتمالي هستيم. (وقتي اين همه تهديد پيش روي ما قراردارد.)
حدود ۱۰ سال است كه طبل جنگ عليه ما مي زنند. احتمال وقوع آن را بايد بر خود فرض كنيم و هميشه توان بازدارندگي داشته باشيم. در مقطع قبل از جنگ تحميلي، يعني آن ۲۰ ماه فاصله بين پيروزي انقلاب اسلامي تا آغاز جنگ تحميلي چه دركي از جنگ داشتيم؟ چه ادراك استراتژيكي از جنگ داشتيم؟ همواره بايد تصور كنيم كه يك جنگ ديگر، ۱۰ سال ديگر، ۲۰ سال ديگر، ۵۰ سال ديگر ممكن است اتفاق بيافتد. بنابراين بايد بتوانيم درس‌ها و دستاوردهاي هشت سال دفاع مقدس را به گونه اي تبيين كنيم كه به درد امروز ما و آينده ما بخورد. يعني اينكه بتوانيم در يك چنين شرايطي مشابه شرايط جنگ، مانند شرايط سال ۱۳۵۸، ۱۳۵۹ و يا در شش ماهه اول سال ۵۹ خود را تصور كنيم، اگر به فرض اين جنگ اتفاق بيافتد چه كار بايد بكنيم؟ اين را مي توانيم از گنج عظيم هشت سال دفاع مقدس استخراج كنيم. در اين زمينه هم متن قابل توجهي منتشر نشده است.
نكته دوم اينكه جنگ تحميلي عراق عليه ايران براي نظام مقدس جمهوري اسلامي ايران در حقيقت به معني آزمون قدرت مردمي– ديني برآمده از انقلاب اسلامي بود. آزمون مديريت و فرماندهي حضرت امام خميني(ره) که به عنوان فرمانده كل قوا، مرجع و رهبر و نخستين ولي فقيه بعد از ۱۲۰۰ سال كه در حقيقت براي دفاع در برابر متجاوز بايد از اين آزمون دشوار پيروز بيرون مي آمد. به ياري خدا هم حضرت امام خميني(ره)، اين ملت بزرگوار و هم نيروهاي مسلح، ارتش، سپاه، نيروهاي بسيجي، همه عزيزاني كه در جنگ بودند از اين آزمون دشوار موفق بيرون آمدند. اين نكته مهمي است كه ارزش‌ها و دستاوردهاي تاريخي و راهبردي دفاع، (هشت سال دفاع مقدس) با دفاع مناسب ماندگار خواهد شد. بويژه از سوي كساني كه خودشان در جنگ حضور داشتند. مرحوم دكتر علي شريعتي مي گفت: از اسلام خوب دفاع كنيد اگر كسي بد دفاع كند مثل حمله است. اگر كسي بيايد از اسلام دفاع بد كند گويي دارد حمله مي كند به اسلام. با دفاع مناسب قادريم اين دوران دفاع مقدس را ماندگار كنيم.
نكته سوم اينكه دفاع مناسب از تفكرات و رفتارها و تصميمات در دو سطح سياسي– نظامي و رزمندگان نيازمند چند اقدام و روش اساسي و مناسب است؛
اول: مقابله با تحريف و مبالغه گويي است
متاسفانه اين مهم هم اكنون صورت نمي گيرد ما با تحريف مقابله نمي كنيم، حجم عظيمي از مطالبي كه گفته مي شود، بيان مي شود، نوشته مي شود، مقاله، كتاب، حتي در فيلم‌ها واقعاً تحريف جنگ است. متاسفانه هم تحريف صورت مي گيرد و هم مبالغه.
تحريف سه نوع است: يكي تحريف در واقعيات و يا آن چيزي كه رخ داده يا غلط بيان مي شود، يا بد گفته مي شود، يا ناقص و يا دروغ گفته مي شود. تحريف نوع دوم هم برداشت جديد از واقعيات است يعني امروز ۲۵ سال بعد از جنگ فهم و ادراك جديدي پيدا كرده است. از اين نوع روش‌هاي بد هم داريم. يعني آدم بيايد كتابي را مطالعه كند و برداشت جديد از واقعيات داشته باشد.
تحريف نوع سوم هم تغيير مفاهيم مربوط به دفاع مقدس است.
دوم: ضرورت وحدت و پرهيز از اختلاف
سوم: ايجاد ظرفيت نقدپذيري و گفت وگو درباره موضوعات و مسائل اصلي جنگ
اين ظرفيت را بايد در خود ايجاد كنيم. يكي از راه‌هايش نشست مشترك است. چه ايرادي دارد در زمينه جنگ گفت وگو شود. خيلي خوب است حرف‌هاي هم را گوش دهيم ولي مستند حرف بزنيم. يعني با سند و مدرك، ارتش و سپاه خيلي سند دارند ولي هر كس هر چيزي بيان مي كند، مستند باشد. بيايند بگويند برابر اين اسناد شما اينجا اشتباه كرديد در آن جلسه بحث مي كنيم. اين نشست مشترك يكي از راه حل‌هاست. راه حل، شكايت و گله نيست.
چهارم: تبيين و تدوين متون آموزشي هم عمومي و هم تخصصي براي مردم و محافل دانشگاهي است
اين كار هم بايد صورت بگيرد در مورد مطالب هشت سال دفاع مقدس كه در اين زمينه هم كار اساسي نشده است.